Khi nói đến liên kết cơ khí hay kết cấu thép, nhiều người chỉ chú ý đến kích thước hoặc cấp bền mà quên mất yếu tố quan trọng định mức lắp đặt bu lông. Đây là thông số giúp đánh giá cách sử dụng, số lượng và phương pháp lắp đặt đúng chuẩn kỹ thuật. Nếu bạn đang tìm hiểu về định mức hoặc muốn đảm bảo chất lượng thi công, bài viết này sẽ giúp bạn nắm rõ chi tiết.
Định mức lắp đặt bu lông là gì? Khái niệm chi tiết
Định mức lắp đặt bu lông là tập hợp các yêu cầu kỹ thuật bao gồm số lượng, chủng loại, cỡ bu lông, lực siết và phương pháp thi công cần tuân thủ để đảm bảo mối liên kết đạt độ bền và an toàn theo tiêu chuẩn.
Nói cách khác, đây là “chuẩn mực” quy định bulong phải được lắp bao nhiêu, theo kiểu gì, xiết lực ra sao và kiểm tra thế nào. Trong các tiêu chuẩn như TCVN, ISO hay DIN, định mức đóng vai trò như kim chỉ nam giúp thợ, kỹ sư tránh sai sót và đảm bảo đồng nhất chất lượng.
>>> Xem thêm: Nắm rõ định mức lắp đặt bulong neo đảm bảo an toàn, bền vững
Tại sao cần quan tâm đến định mức lắp đặt bu lông?
Khi một kết cấu được liên kết bằng bu lông, mọi sai lệch trong lực siết, số lượng hay quy cách đều có thể ảnh hưởng trực tiếp đến độ bền, tuổi thọ và sự an toàn. Vì vậy, hiểu và tuân thủ định mức là yêu cầu bắt buộc trong cơ khí – xây dựng.
Đảm bảo an toàn và tính đồng nhất cho hệ liên kết
Định mức quy định rõ lực siết, cấp bền và phương pháp lắp đặt phù hợp. Việc tuân thủ đúng giúp tất cả bu lông trong cùng hệ liên kết đạt khả năng chịu tải tương đồng, giảm thiểu nguy cơ lỏng, trượt hoặc gãy trong quá trình sử dụng.
Tăng khả năng kiểm soát chất lượng công trình
Khi công trình có hàng nghìn bu lông, định mức chính là cơ sở giúp đội ngũ kỹ thuật kiểm tra nhanh chóng và chính xác xem các mối liên kết đã lắp đặt đúng chuẩn hay chưa. Điều này đặc biệt quan trọng trong các tiêu chuẩn nghiệm thu quốc tế.
Tối ưu chi phí vật tư và nhân công
Lắp quá nhiều hoặc sử dụng bu lông sai cấp bền khiến chi phí đội lên không cần thiết. Ngược lại, lắp thiếu hoặc sai định mức lại gây mất an toàn. Định mức chuẩn giúp cân bằng giữa an toàn – hiệu quả – chi phí.
>>> Có thể bạn sẽ quan tâm: Hướng dẫn chọn size bu lông chuẩn nhất cho mọi công trình
Các yếu tố ảnh hưởng đến định mức lắp đặt bu lông thực tế
Trong thi công, mỗi công trình sẽ có yêu cầu kỹ thuật riêng nên định mức có thể thay đổi dựa trên nhiều yếu tố. Dưới đây là 3 yếu tố quan trọng nhất.
Chủng loại và quy cách của bu lông
Bu lông được chia thành nhiều loại: bu lông thường (4.6, 5.6), bu lông cường độ cao (8.8, 10.9, 12.9), bu lông neo, bu lông lục giác, bu lông cổ vuông…
Mỗi loại có:
- Khả năng chịu lực khác nhau
- Cách siết và lực siết khác nhau
- Yêu cầu về đai ốc – vòng đệm tương ứng
Vật liệu của cấu kiện liên kết
Cấu kiện được làm từ thép, inox, thép mạ kẽm, bê tông hay kim loại mềm sẽ có yêu cầu định mức riêng. Các bảng tra như trong tiêu chuẩn TCVN hoặc ASME cho thấy bu lông cùng kích cỡ nhưng khi dùng cho vật liệu khác nhau sẽ có lực siết và số lượng quy định khác nhau.
Điều kiện thi công và phương pháp lắp đặt
Các yếu tố như môi trường thi công (ẩm, nóng, rung động), độ cao, khả năng tiếp cận điểm lắp đặt và dụng cụ sử dụng (cờ lê, súng bắn vít, máy siết lực) đều ảnh hưởng đến định mức. Công trình lớn thường yêu cầu nghiệm thu theo từng giai đoạn, trong khi công trình dân dụng có yêu cầu đơn giản hơn.
Hướng dẫn lắp đặt bu lông theo đúng định mức kỹ thuật
Lắp đặt bu lông đúng định mức không phức tạp nhưng cần tuân thủ quy trình. Dưới đây là hướng dẫn theo tiêu chuẩn kỹ thuật giúp đảm bảo mối liên kết đạt độ bền tối ưu.
Bước 1: Chuẩn bị vật tư đúng định mức
Chuẩn bị đầy đủ bu lông, đai ốc, long đen theo kích thước và cấp bền yêu cầu (8.8, 10.9). Kiểm tra chứng chỉ vật liệu theo các tiêu chuẩn TCVN 1916, ISO 898 hoặc ASTM A325 để bảo đảm chất lượng và khả năng chịu lực của bu lông trước khi lắp đặt.
Bước 2: Làm sạch bề mặt lắp đặt
Làm sạch bề mặt thép, bê tông và lỗ lắp bu lông để loại bỏ bụi, dầu mỡ và rỉ sét. Bề mặt sạch giúp ren ăn khớp tốt, tăng độ bám và hạn chế lỗi khi siết bu lông.
Bước 3: Định vị và lắp đặt bu lông
Đặt bu lông đúng vị trí theo bản vẽ, đảm bảo khoảng cách tâm – mép đạt chuẩn. Lắp theo trình tự: Long đen → chi tiết liên kết → đai ốc. Siết sơ bộ bằng cờ lê thường để cố định, sau đó siết hoàn thiện bằng cờ lê lực theo đúng momen xoắn quy định.
Bước 4: Kiểm tra và nghiệm thu lực siết
Kiểm tra lực siết để đảm bảo moment nằm trong giới hạn cho phép (sai số ±10% theo TCVN/ASTM). Đối chiếu với bảng lực siết tiêu chuẩn của từng cấp bền và kích thước bu lông (M16 – M20 – M24…) trước khi nghiệm thu hệ liên kết.
Kết luận
Hiểu rõ định mức lắp đặt bu lông giúp đảm bảo độ bền, tính ổn định và an toàn cho toàn bộ hệ thống liên kết. Việc tuân thủ đúng định mức không chỉ giúp công trình bền vững hơn mà còn tiết kiệm chi phí vật tư và nhân công. Khi cần thi công hoặc thiết kế hệ bu lông theo tiêu chuẩn, hãy luôn dựa vào bảng tra của TCVN và các yêu cầu kỹ thuật của dự án để thực hiện đúng chuẩn.
